Trong tâm thức người Việt Nam, Rằm tháng 7 Âm lịch hay còn được biết đến là ngày Lễ Vu Lan, là ngày lễ báo hiếu. Rằm tháng 7 còn là ngày xá tội vong nhân. Trong ngày này các gia đình thường chuẩn bị mâm cúng để tưởng nhớ ông bà tổ tiên.
Ngoài cúng gia tiên ngày ''Xá tội vong nhân'' mọi nhà còn bày lễ cúng chúng sinh ngoài sân, trước thềm nhà để cúng những vong linh ''không nơi nương tựa''.
Ngày rằm tháng Bảy năm nay nhằm vào thứ Sáu ngày 12/8 dương lịch.
Nguồn gốc:
Xuất phát từ sự tích về Bồ tát Mục Kiền Liên đại hiếu đã cứu mẹ của mình ra khỏi kiếp ngạ quỷ. Vu Lan là ngày lễ hằng năm để tưởng nhớ công ơn cha mẹ (và tổ tiên nói chung) - cha mẹ của kiếp này và của các kiếp trước.
Theo kinh Vu Lan thì ngày xưa, Mục Kiền Liên đã tu luyện thành công nhiều phép thần thông. Mẫu thân ông là bà Thanh Đề đã qua đời, ông tưởng nhớ và muốn biết bây giờ mẹ như thế nào nên dùng mắt phép nhìn khắp trời đất để tìm. Thấy mẹ mình, vì gây nhiều nghiệp ác nên phải sanh làm ngạ quỷ, bị đói khát hành hạ khổ sở, ông đã đem cơm xuống tận cõi quỷ để dâng mẹ. Tuy nhiên do đói ăn lâu ngày nên mẹ của ông khi ăn đã dùng một tay che bát cơm của mình đi tranh không cho các cô hồn khác đến tranh cướp, vì vậy khi thức ăn đưa lên miệng thức ăn đã hóa thành lửa đỏ.
Mục Liên quay về tìm Phật để hỏi cách cứu mẹ, Phật dạy rằng: "dù ông thần thông quảng đại đến đâu cũng không đủ sức cứu mẹ ông đâu. Chỉ có một cách nhờ hợp lực của chư tăng khắp mười phương mới mong giải cứu được. Ngày rằm tháng bảy là ngày thích hợp để vận động chư tăng, hãy sắm sửa lễ cúng vào ngày đó".
Làm theo lời Phật, mẹ của Mục Liên đã được giải thoát. Phật cũng dạy rằng chúng sanh ai muốn báo hiếu cho cha mẹ cũng theo cách này (Vu Lan Bồn Pháp). Từ đó ngày lễ Vu Lan ra đời.
Theo quan niệm dân gian, trong ngày Rằm tháng 7 có một số việc nên làm để có thế đem lại may mắn, và cũng có 1 số việc không nên làm để tránh xui xẻo:
- Nên đi thăm mộ phần của người thân trong gia đình hoặc trong trong chùa chiền, nơi lưu giữ các hũ hài cốt.
- Nên hạn chế sát sinh các con vật.
- Sống thiện lương, làm phúc trong ngày này, sẽ được thần thánh bảo hộ và mang lại phúc đức cho gia chủ.
- Nên chú ý cư xử nhã nhặn, vui vẻ với gia đình, bạn bè, đối tác. Nên tránh xa các cuộc xung đột. Nên giúp đỡ, cứu người khi gặp nạn.
- Nên đi chùa chiền, nhà thờ cầu xin sức khỏe, cầu bình an… để mang lại sự an yên trong tâm hồn. Một số gia đình hay lên chùa cầu nguyện cho người đã khuất. Theo tín ngưỡng, ai còn mẹ sẽ cài bông hồng đỏ lên ngực, ai không còn mẹ sẽ cài bông hồng trắng để tưởng nhớ tới đấng sinh thành, và trân trọng những gì mình có.
Thông thường ngày cúng rằm tháng 7 cần phải có 2 mâm cơm cúng lễ là mâm cúng gia tiên và mâm cúng chúng sinh. Các món dâng hương ông bà, tổ tiên hay món cúng chúng sinh tùy từng khu vực, gia đình có những khác biệt nhất định nhưng thường là một mâm cúng chay và một mâm cúng mặn. Thực phẩm cúng cần chọn loại tốt lành, sạch sẽ. Quan trọng hơn cả là cái tâm của người dâng hương gửi vào đó.
Tục cúng rằm tháng 7 mang nhiều ý nghĩa sâu sắc và đầy tính nhân văn. Đây là dịp đặc biệt để các thành viên trong gia đình quây quần, gắn bó với nhau dịp để con cháu bày tỏ lòng biết ơn đối với các bậc sinh thành, ông bà, tổ tiên đã khuất.
